Ιστορικές αναφορές

Γιάννης Κιουρτσάκης: Αποχαιρετισμός στον Λάκη Παπαστάθη

Για την καθεμία και τον καθένα από εμάς, ο Λάκης έχει γίνει ένα από τα πιο πολύτιμα κομμάτια της ψυχής μας. Ίσως γιατί μας έδειξε όσο λίγοι το γλυκόπικρο κουκούτσι του πολιτισμού αυτού του τόπου, πάει να πει εκείνο που είμαστε συλλογικά και ως άτομα ξεχωριστά. Αυτό είναι, θαρρώ, το κεντρικό θέμα που τον κυνηγάει και το κυνηγάει σε κάθε του ταινία, από τα Γράμματα από την Αμερική ως το Ταξίδι στη Μυτιλήνη. Και το πολιορκεί, συνδυάζοντας με τον μοναδικό του τρόπο μια λιτή, τελετουργική αφήγηση και την ενσάρκωσή της σε πρόσωπα χειροπιαστά και αλησμόνητα, με τη συνδρομή εξαιρετικών κάθε φορά ηθοποιών. Έχοντας σκύψει ευλαβικά στην παλαιότερη πεζογραφική μας παράδοση –του Παπαδιαμάντη, του Βιζυηνού και του Μητσάκη– τη συνεχίζει στα δικά του διηγήματα με γνησιότητα και μετριοφροσύνη, μιλώντας μας για τα βάσανα και τους καημούς σημερινών ανθρώπων. Και τι να πω για το κτήμα εσαεί που είναι τα ντοκυμαντέρ του στις τηλεοπτικές εκπομπές «Παρασκήνιο» και «Υστερόγραφο»; Εδώ διασώζονται πολλές από τις σημαντικότερες μορφές της νεότερης Ελλάδας, η Ιστορία μας, η κρυφή μνήμη της Αθήνας…

Δεν ήταν πάντα ο ευκολότερος συνομιλητής –οι συμβιβασμοί δεν ταίριαζαν στην ιδιοσυγκρασία του. Μα πόσο άδολος και γενναιόδωρος, πόσο κυριολεκτικά φίλος αποκαλυπτόταν στις δύσκολες στιγμές –μια αστείρευτη πηγή αγάπης. Πόση γλυκύτητα και θέρμη εξέπεμπε προς όλους η ζωντανή του παρουσία! Ακόμα και στους τελευταίους μήνες της αφόρητης δοκιμασίας του, διάβαζες στο βλέμμα του τη χαρά να καθρεφτίζεται στο βλέμμα του φίλου και να του αντιχαρίζει μιαν απρόσμενη θέληση για ζωή, μιαν αλλόκοτη αισιοδοξία ψυχής την ώρα που το σώμα κατέρρεε.

Αγαπημένε μας Λάκη, εμείς οι περιλειπόμενοι θα αντλούμε πάντα νέα ζωή από το πρόσωπο και το έργο σου. Μακάρι να δίνουμε και σ’ εσένα νέα ζωή, καθείς εφ’ ω ετάχθη, ώστε αυτό το έργο να συνεχίσει το ταξίδι του για τις γενιές που έρχονται. Όταν αντικρίζω μπροστά μου τα πρόσωπα της Υβόννης, της Ελένης, του Αργύρη, της Ιωάννας που με τόση αυταπάρνηση σου παραστάθηκαν ως το τέλος, τα πρόσωπα των αγαπητών σου φίλων του «Παρασκήνιου» και του «Υστερόγραφου», τα πρόσωπα όλων των φίλων που είναι εδώ, ελπίζω πως θα το πετύχουμε.

[Διαβάστηκε στην κηδεία του στις 10 Μαρτίου 2023.]